Psychologische veiligheid: De sleutel tot sterke teams en goed leiderschap

Maak werk van psychologische veiligheid en vergroot actief je resultaat!

In steeds meer organisaties staat het begrip psychologische veiligheid gelukkig op de agenda. En terecht. Want zonder een veilige werkcultuur waarin medewerkers zich vrij voelen om zich uit te spreken, fouten te maken en vragen te stellen, blijft het potentieel van het team grotendeels onbenut en wachten medewerkers vooral af. Veiligheid was altijd al super belangrijk. Alleen is er nu veel meer aandacht voor. Wat ook maakt dat medewerkers zich nog sneller onveilig voelen dan voorheen het geval was.

Wat is psychologische veiligheid?

Psychologische veiligheid is het vertrouwen binnen een team dat het veilig is om initiatief en verantwoordelijkheid te nemen, vragen te stellen, fouten toe te geven en je mening te geven, zonder angst voor afwijzing, straf of gezichtsverlies. Het begrip is vooral bekend geworden door het onderzoek van Amy Edmondson, hoogleraar aan Harvard Business School. Zij toonde aan dat teams met een hoge mate van psychologische veiligheid beter presteren, innovatiever zijn en sneller leren van fouten.

Waarom psychologische veiligheid juist nú belangrijker is dan ooit

In het huidige tijdsbeeld wordt psychologische veiligheid gezien als een cruciale noodzaak, daar zijn verschillende factoren voor. Ten eerste hebben veel organisaties te maken met personeelstekorten. Tegelijkertijd ervaren medewerkers meer stress en druk. In zo’n context is het essentieel dat mensen zich veilig voelen om te zeggen dat iets te veel is, dat ze hulp nodig hebben of dat iets niet werkt. Als die veiligheid ontbreekt, zwijgen mensen, met burn-out, fouten en vertrek als gevolg.

Ten tweede zijn veel teams vandaag de dag diverser dan ooit: verschillende generaties, culturele achtergronden, genders en opleidingsniveaus werken samen. Dat is een kracht, maar alleen als er ruimte is voor ieders inbreng. Psychologische veiligheid is de brug die ervoor zorgt dat verschillen tot samenwerking leiden, in plaats van tot misverstanden of uitsluiting.

Wanneer er in jouw organisatie sprake is van meer zelfsturing of gedeeld leiderschap, vraagt dat veel van medewerkers: ze worden dan geacht zelf initiatief te nemen, elkaar feedback te geven, zelf keuzes te maken. Maar dat lukt alleen als de basis veilig is. Zonder psychologische veiligheid ontstaat er juist geen autonomie maar juist terughoudendheid en onzekerheid.

Generatie Z

GenZ hecht veel waarde aan veiligheid, inclusie en persoonlijke groei. Ze zoeken naar zingeving in hun werk en willen zich kunnen uitspreken zonder angst voor afwijzing. Dat komt uiteraard ook ergens vandaan: GenZ heeft vanaf jonge leeftijd te maken gehad met grote wereldwijde crises: de financiële crisis van 2008, klimaatverandering, de coronapandemie, oorlogen in Europa, en nu ook de mentale gezondheidscrisis. Dit heeft hen veel bewuster gemaakt dan voorgaande generaties van hoe kwetsbaar systemen zijn en hoe belangrijk het is om je zorgen, angsten en vragen te kunnen uiten.

De cruciale rol van jou als leidinggevende

Als leidinggevende ben je de belangrijkste factor in het creëren (of ondermijnen) van psychologische veiligheid. Medewerkers letten scherp op jouw gedrag, je ligt feitelijk voortdurend onder een vergrootglas. Jouw acties of het uitblijven daarvan bepalen of mensen zich vrij voelen of terugtrekken.

In onze leiderschapstrainingen besteden wij bij Letsgoactive training groep veel aandacht aan veiligheid en de rol van de leidinggevende hierin. Het is ook bewust een van de 6 belangrijke focusgebieden van onze eigentijdse mensgerichte leiderschapsstijl ‘Gevend Leiderschap’.

Ik geef je graag een aantal concrete tips waarmee je direct meer veiligheid in je team creëert:

1. Laat zien dat fouten maken mag. Zorg voor een goede leercultuur. Reageer constructief op fouten. Geef zelf het goede voorbeeld door eigen fouten te benoemen. Dit verlaagt de drempel voor anderen.

2. Vraag actief om input, betrek je teamleden. Nodig mensen uit om ideeën, twijfels of kritiek te delen. Stel open vragen en geef waardering voor hun inbreng, ook als je het er niet mee eens bent.

3. Erken emoties en wees empathisch. Toon empathie. Neem mensen serieus als ze zich uitspreken over wat hen bezighoudt. Zeg niet te snel: “Ach, dat valt wel mee.”

4. Geef veel en veilig feedback. Goede feedback is duidelijk en respectvol. Focus op gedrag, niet op de persoon. En maak van feedback een gewoonte, geen uitzondering.

5. Wees duidelijk over wat je verwacht. Een veilige omgeving is niet soft: het betekent ook helderheid over doelen, samenwerking en gedrag. Veiligheid ontstaat juist wanneer er duidelijke kaders zijn, mét ruimte om daarin jezelf te zijn.

Kortom zet jouw knop als leidinggevende op ‘geven’. Als jij als leider zorgt voor een veilige omgeving zul je zien dan medewerkers initiatief en verantwoordelijkheid durven nemen. Worden fouten sneller gedeeld en opgelost, stijgt de betrokkenheid van je teamleden en wordt er beter samengewerkt. Medewerkers komen sneller zelf met ideeën en bovenal voelen zij zich prettig op hun werk.

Maak dus werk van psychologische veiligheid en vergroot actief je resultaat.

Veel succes en laat mij weten hoe het gaat!

Wil je met jouw team van leidinggevenden aan de slag met veiligheid en andere aspecten van Effectief Motiverend Leidinggeven? Kijk dan hier voor meer informatie. 

Jeff Dadema
Managing Director
Letsgoactive training groep